Wydana nakładem Wydawnictwa Poznańskiego, pod patronatem Gór, Portalu Górskiego oraz miesięcznika „Poznaj świat” Fiva Gordona Stainfortha jest literacką relacją z przejścia w 1969 roku wielowyciągowej drogi w norweskiej Ścianie Trolli. Nazwa ta polskim miłośnikom gór i wspinaczki bynajmniej nie jest obca; w Trolltindane działał Tadeusz Piotrowski, kierownik zakończonej sukcesem wyprawy z 1972 roku, który swym zmaganiom poświęcił aż dwie książki, W lodowym świecie Trolli oraz W ścianie Trolli; w 1994 roku doborowy zespół złożony z Janusza Gołąba, Jacka Fludera i Stanisława Piecucha powtórzył szalenie wymagającą Arch Wall, a w 2015 roku znakomity duet Marcin Yeti Tomaszewski – Marek Raganowicz w osiemnaście dni wytyczył Katharsis, nową drogę o trudnościach M7 A4. W relacji z przejścia Katharsis, zawartej w wydanej niespełna pół roku temu autobiografii, Yeti położył nacisk na kwestie techniczne, zaledwie jeden raz, niemal od niechcenia zdradzając, jakie wrażenia towarzyszyły wspinaniu.
Tymczasem książka Gordona Steinfortha niemal kipi od emocji. Szalenie bogaty w porównania język odmienia strach przez wszystkie znane gramatyce przypadki. Co więcej, narracja prowadzona jest w pierwszej osobie i w czasie teraźniejszym, z niezwykłą, jak na reminiscencję, precyzją. Wszystko to sprawia, że czytelnik zapomina o dystansie niemal czterdziestu lat, który dzieli opis wydarzeń od czasu, w którym faktycznie miały miejsce. W krótkim posłowiu do głosu dochodzi John Stainforth, z którym Gordon związał się liną u stóp Trolltwand; drugi z bliźniaków wyznaje: „bardzo rzadko opowiadamy o tym doświadczeniu, jakby to była nasza bardzo osobista tajemnica” – a jednak opis wspinaczkowych zmagań braci jest świeży, dynamiczny i pełen autentyzmu. Nie próbujmy jednak traktować książki jako relacji wspinaczkowej, bowiem dwaj dziewiętnastoletni chłopcy błądzą, działają na chybił – trafił, kierują się intuicją, która nierzadko ich zawodzi, uwaga zaś samego autora skupiona jest głównie na wrażeniach emocjonalnych i reakcjach własnego organizmu na aspekty techniczne poszczególnych wyciągów. Wspinaczka, która w założeniu miała być mało ryzykownym, jednodniowym wypadem, okazała się trwającym niemal dwie doby zmaganiem z trudnościami drogi, z zimnem, głodem, skrajnym zmęczeniem, z poważną kontuzją, wreszcie – z rozpaczliwym zejściem w nieznanym terenie. Nie mogło być inaczej, skoro tchnięci nastoletnim zapałem wspinacze zlekceważyli powagę ściany, nie zadbali o właściwy sprzęt ani aprowizację, a ich jedynym drogowskazem był lakoniczny przewodnik Arnego Andersa Heena z 1959 roku, który wytyczył Fivę ponad trzydzieści lat wcześniej, w roku 1931.
Jest w pewnym sensie Fiva instrukcją a rebours działania wielkościanowego, bowiem liczne błędy i niedociągnięcia organizacyjne zespołu bliźniaków Stainforth mogą stanowić cenną lekcję pokory wobec gór i natury jako takiej. Można także odczytywać książkę jako sensacyjną opowieść o trudnej, lecz szczęśliwie zakończonej przygodzie. Interesującym, choć odległym tropem interpretacyjnym książki są kilkukrotnie nawiązania do misji Apollo 11 – młodzi Anglicy rozpoczynają wspinaczkę w momencie, gdy trwają ostatnie przygotowania do wystrzelenia promu kosmicznego, zaś po jej zakończeniu z radością przyjmują informację o powodzeniu misji i lądowaniu na Księżycu. Tworzenie takiej paraleli może i jest sporym nadużyciem, jednak dobrze obrazuje młodzieńczą zuchwałość.
Plastyczny i bogaty język, a przy tym dynamizm narracji sprawiają, że książkę czyta się dobrze także wtedy, gdy nie nastawiamy się na głębsze refleksje, lecz po prostu podążamy ścieżką jej głównych bohaterów. Rzetelnej redakcji Beaty Słamy zawdzięczamy przyjemność obcowania z żargonem wspinaczkowym; aby ułatwić lekturę osobom nie związanym ze środowiskiem górskim, książkę wzbogacono w krótki, acz treściwy słowniczek terminów. Niech Was nie zwiedzie niefortunny podtytuł – lektura z pewnością nie rozczaruje. Czyta się o zmaganiach braci ze Ścianą Trolli płynnie i z zaciekawieniem, dlatego polecam ją wszystkim, choć pobieżnie zainteresowanym wspinaczką wielkościanową.
